ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ
2009 îíû 06 ñàðûí 04 ºäºð Äóãààð 39 Òºðèéí îðäîí, Óëààíáààòàð õîò
Òºðººñ ìалчдын талаар баримтлах
бодлого батлах тухай
Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí òóõàé õóóëèéí 43 äóãààð ç¿éëèéí 43.1 äýõ õýñãèéã ¿íäýñëýí Монгол Улсын Их Хурлаас ТОГТООХ нь:
1."Òөрөөс ìалчдын талаар баримтлах бодлого”-ыг хавсралтаар баталсугай.
2.Òөрөөс ìалчдын талаар баримтлах бодлого баталсантай холбогдуулан дараахь арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхийг Засгийн газар /С.Баяр/-т даалгасугай:
1/òөрөөс ìалчдын талаар баримтлах бодлогын эхний үе шат /2009-2015 он/-íд хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөг 2009 оны 2 дугаар улиралд багтаан батлан, хэрэгжүүлэх арга хэмжээ авах;
2/òөрөөс ìалчдын талаар баримтлах бодлогын зорилт, төлөвлөгөөнд тусгагдсан арга хэмжээг Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл, улсын төсөвт жил бүр тусган хэрэгжүүлэх.
3.Энэ тогтоолын биелэлтэд хяналт тавьж ажиллахыг Улсын Их Хурлын Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн áайнгын хороо /Б.Батбаяр/-нд үүрэг болгосугай.
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ
ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Ä.ÄÝÌÁÝÐÝË
Монгол Улсын Их Хурлын 2009 оны
39 дугаар тогтоолын хавсралт
ТӨРӨӨС МАЛЧДЫН ТАЛААР БАРИМТЛАХ БОДЛОГО
Нэг. Нийтлэг үндэслэл
1.1.Òөрөөс ìалчдын талаар баримтлах бодлого нь малчдын хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх, тэдний эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллыг сайжруулах, нийгмийн даатгалын тогтолцоонд хамруулах, мэдлэг, чадварыг дээшлүүлэх, хүч, хөдөлмөрөө хоршихûã урамшуулах, бэлчээрийн мал аж ахуйг эрхлэн хөтлөх аргыг боловсронгуй болгох, эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэгчийг дэмжих замаар малчдын тав тухтай амьдрах орчин, нөхцөлèéã бүрдүүлэх, ìàë аж ахуйг эрсдэл багатай, баталгаатай хөгжүүлэхэд чиглэнэ. Энэ нь малчин, малчин өрхийг хөгжүүлэх, мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн бүтээмжийг нэмэгдүүлэх, бүтээгдэхүүний чанарыг дээшлүүлэх, бүтээгдэхүүн борлуулалтын сүлжээг орон нутагт бий болгон хөгжүүлэхэд төр, хуулийн этгээд, төрийн бус байгууллага, малчдын хамтын хүчин чармайлтыг бий болгон хөгжүүлэх замаар хэрэгжинэ.
1.2.Хөдөөгийн хөгжлийн талаархи олон улсын туршлага нь нутгийн иргэдийн үүсгэл санаачилга, тэдний үйл ажиллагаа, санхүүжилтèéг тал бүрээр дэмжиж, дэлхийн хэмжээнд хэрэгжүүлж байгаа хөтөлбөр, үйл ажиллагаатай аль болох уялдуулан түүний бүрэлдэхүүн хэсэг болгож чадсан нөхцөлд амжилтанд хүрдгийг нотолж байна. Энэ талаар 1992 онд болсон Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Байгаль орчин, хөгжлийн чуулган, 2000-2001 онд болсон Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Мянганы хөгжлийн чуулганаар баталсан îлон улсын санамж бичиг, Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Цөлжилттэй тэмцэх Конвенцè, Дэлхийн хүнсний чуулган, Ядуурлыг бууруулах стратеги зэрэг баримт бичгүүдэд тусгалаа олсон байна.
1.3.Энэхүү бîäëîãûã боловсруулах эрх зүйн үндэслэл нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хууëü, Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал, Төрөөс хүнс, хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого, Монгол Улсын õөгжлийн үзэл баримтлал, Монгол Улсын áүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал, Монгол Улсын бүсүүдийн хөгжлийн дунд хугацааны стратеги, Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого зэрэг баримт бичиг болно. Төрөөс хэрэгжүүлж байгаа дээрх бодлогын баримт бичгүүдэд мал аж ахуйн салбарын хөгжил, үйлдвэрлэлийн эрчимжилтийн талаар тодорхой тусгагдсан байдаг боловч үйлдвэрлэлийн бүтээгч гол хүчин болох малчдын талаар баримтлах бодлогын чиглэл тодорхойгүй байна. Улсын Их Хурлын 2008 оны 11 дүгээр сарын 21-ний өдрийн 35 дугаар тогтоолоор батлагдсан "Монгол Улсын Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр /2008-2012 он/”-т малчид, малчин өрхийн талаар тодорхой зорилтууд тусгагдсан. Мал аж ахуй эрхлэн хүн амыг мах, сүү, сүүн бүтээгдэхүүнээр, хөнгөн үйлдвэрийг түүхий эдээр хангаж, байгаль, цаг уурын эрсдэл ихтэй хүнд нөхцөлд ажилладаг малчдын амьдрал, малчин өрхийн хөгжлийг дэмжихэд чиглэсэн бодлого, стратегийг дэс дараатай хэрэгжүүлэх хэрэгцээ, шаардлага зүй ёсоор тавигдаж байна.
Хоёр.Бодлогын зорилго, баримтлах зарчим, чиглэл
2.1.Òөрөөс ìалчдын талаар áаримтлах бодлогын зорилго нь малчин хүнийг өөрийг нь хөгжүүлэх замаар малчин өрхийн ашиг, орлогыг нэмэгдүүлэн амьдралын т¿вшинг дээшлүүлэхэд оршино.
2.2.Òºðººñ ìàë÷äûí талаар баримтлах бодлогыг тодорхойлох, хэрэгжүүлэхдээ дараахь зарчмыг баримтаëна:
2.2.1.хүний эрх, эрх чөлөө, ардчилсан ёс, шударга ёс, тэгш байдал, хуулü дээдлэх;
2.2.2.òºðººñ малчин өрхийн эдийн засгийн чадавхи, бололцоо, хүсэл сонирхолд нь нийцсэн дэмжлэг үзүүлэх;
2.2.3.хүн төрөлхтний соёл иргэншлийн ололт, тэргүүний арга, туршлага, дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэх, эзэмш¿¿ëýх, нутагшуулах;
2.2.4.малчин хүний ашиг сонирхлыг илэрхийлэх, хамгаалах, туслан хөгжүүлэх үйл ажиллагааг аль болох анхан шатны нэгжид, баг, хорооны т¿вшинд хөхиүлэн дэмжих;
2.2.5.бэлчээрийн мал аж ахуйн уламжлалт болон дэвшилтэт арга барил, түүх, соёлоо нандигнан хадгалж, өвлөн хөгжүүлэх.
2.3.Òºðººñ ìалчдын талаар баримтлах бодлого нь дараахь чиглэлтэй байна:
2.3.1.малчдыг орон нутагтаа тав тухтай ажиллаж, амьдрах нөхцºлèéã бүрдүүлэх, ядуурлаас ангид байлгах, тэдэнд хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын баталгаа бий болгоход чиглэсэн эрх зүй, эдийн засаг, бизнесийн таатай орчнûг бүрдүүлэх;
2.3.2.малчин өрхийн эдийн засгийн үндэс болсон мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалтыг сайжруулж бүтээмж, чанар, үр ашгийг дээшлүүлэх, бүтээгдэхүүн борлуулах зах зээлийн оновчтой тогтолцоо бий болгох;
2.3.3.малчдын өөрөө өөртөө туслах, өөрөө өөрийгөө удирдах иргэний нийгмийн бүтцийг бий болгон хөгжүүлэхийг дэмжих, боловсрол, мэдлэг чадварыг дээшлүүлэх, тусгай мэргэжил эзэмшүүлэх, малчдад үзүүлэх эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг сайжруулах замаар амьдралын дадал, заншилд өөрчлөлт оруулах.
Гурав.Òºðººñ ìалчäûí талаар баримтлах бодлогын
чиглэлийг хэрэгжүүлэх стратегийн зорилт
3.1.Малчдыг îðîí íóòàãòàà тав тухтай ажиллаж, амьдрах нөхцºлèéã бүрдүүлэх, ядуурлаас ангид байлгах, тэдэнд хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын баталгаа бий болгоход чиглэсэн эрх зүй, эдийн засаг, бизнесийн таатай орчнûг бүрдүүлэх бодлогын чиглэлийн хүрээнд дараахь стратегийн зорилт дэвшүүлэн хэрэгжүүлнэ:
3.1.1.эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэгч болон малчны бүлэг, хоршоо, нөхөрлөл, малчин өрхөд мал аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхлэхэд хүрэлцэх хэмжээний газрыг эзэмшүүлэх, отрын бүс нутаг байгуулах, сумдад бэлчээр ашиглалтын хороог ажиллуулах эрх зүйн орчнûã бүрдүүлэх;
3.1.2.хувь хүний орлогын албан татвараас малчин өрхийг чөлөөлж, бэлчээр ашигласны төлбөрийг эдийн засаг, экологийн үнэлгээнд үндэслэн ялгавартай тогтооõ, óãтөлбөрийн 30-аас доошгүй хувиар сумын бэлчээр хамгаалах, сэргээх болон мал аж ахуйн эрсдлийн сан байгуулж, зарцуулæ байхаар эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох;
3.1.3.эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэгч болон малчäûí бүлэг, хоршоо, нөхөрлөл, мал÷èí өрхийг мал, амьтан, эд хөрөнгийн даатгал, санхүү, бүртгэлийн нэгдсэн тогтолцоонд хамруулах, хөрөнгийн гэрчилгээ, харилцах данс, бүртгэлтэй болгож банк, санхүүгийн байгууллагаас зээл авах, лизингийн үйлчилгээнд хамрагдах эрх зүйн орчнûã бүрдүүлэх;
3.1.4.мал÷èí өрх, малчдын бүлэг, хоршоо, нөхөрлөл нь бизнесийн өөр төрлийн үйл ажиллагаанаас орлого олох боломж, нөхцөлийг бүрдүүлэх;
3.1.5.мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн онцлогт нийцсэн хөдөлмөрийн харилцааны хэв шинжийг судалж, туслах малчны хөдөлмөрийн харилцааг зохицуулсан эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих үйл ажиллагааг орон нутгийн хөгжлийн бодлого, төлөвлөгөөтэй уялдуулан орлого багатай малчдыг өөр салбарт шилжин ажиллах, бизнес эрхлэхийг дэмжих тусгай хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх;
3.1.6.малчдын хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын эрх зүйн орчнûг бүрдүүлж малчäûã нийгмийн даатгалд заавал хамруулах тогтолцоонд шилжүүлэх, тэдíий нийгмийн хамгааллыг сайжруулах хөтөлбөр хэрэгжүүлэхэд төр, иргэний нийгэм, хувийн хэвшлийн оролцоо, идэвхийг нэмэгдүүлэх;
3.1.7.мал аж ахуйн салбарт хүүхэд хөдөлмөр эрхлэх нөхцөл, шалгуурыг тодорхой болгож, тус салбар дахь хүүхдийн хөдөлмөрийн тэвчишгүй хэлбэрүүдийг арилгах бодлого хэрэгжүүлэх;
3.1.8.малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнээс олох орлого, бүтээгдэхүүний чанарыг урамшуулах эрх зүй, эдийн засаг, зохион байгуулалтын арга хэмжээ авах;
3.1.9.малчдын бүлэг, хоршоо, нөхөрлөл болон фермерүүд дундын сан байгуулах, улмаар нутгийн иргэдийн санаачèлгаар өөрийн санхүүгийн тогтолцоо бий болгох эрх зүйн орчнûã бий болгон хөгжүүлэх;
3.1.10.бэлчээрийн мал аж ахуй эрхэлж байгаа малчин өрхийг малын чанараа сайжруулах болон өндөр ашиг шимтэй эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэгчийг арвин ашиг шимт нэг төрлийн мал дагнан төрөлжүүлэн зах зээлийн мэдээлэл, бизнес төлөвлөгөө бүхий аж ахуйн хэв шинжийг олоход нь дэмжлэг үзүүлэх;
3.1.11.бэлчээрийн мал аж ахуй эрхэлж байгаа өрхийг эдийн засгийн ашиг сонирхол дээр тулгуурласан малчдын бүлэг, хоршоо, нөхөрлөлийн хэлбэрээр хамтын аж ахуйýðõëýõ эрх зүй, санхүү, эдийн засгийн нөхцөлийг бий болгон хөгжүүлэх;
3.1.12.богд шилжүүлснээр бэлчээрийн 100 хүртэл малтай, зөвхөн түүнээс өрхийн орлого нь бүрдэж байгаа малчин өрхийн хөдөлмөрийн чадвартай гишүүдийг эдийн засгийн бусад салбарт шилжүүлэх, эсхүл малчдын бүлэг, хоршоо, нөхөрлөлä õамруулан ажлаар хангах бодлого хэрэгжүүлэх.
3.2. Малчин өрхийн эдийн засгийн үндэс болсон мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалтыг сайжруулж бүтээмж, чанар, үр ашгийг дээшлүүлэх, бүтээгдэхүүн борлуулах зах зээлийн оновчтой тогтолцоо бий болгох бодлогын чиглэлийн хүрээнд дараахь стратегийн зорилт дэвшүүлэн хэрэгжүүлнэ:
3.2.1.ýð÷èìæñýí ìàë àæ àõóé ýðõëýã÷äýä áèçíåñ, ñàíõ¿¿, çýýë, õóóëü ç¿éí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ, ìàë ýìíýëýã, ¿ðæëèéí áîëîí õºäºº àæ àõóéí øèíæëýõ óõààíû îëîëòûã íýâòð¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýã îðîí íóòàãò õºãæ¿¿ëæ, ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ;
3.2.2.малчдын өөрсдийнх нь санал болгосон хүнийг тусгайлан сургах замаар малчдын бүлэг, хоршоо, нөхөрлөлийн удирдлагыг бэлтгэх арга хэмжээг төрөөс санаачлан хэрэгжүүлэх, орон нутгийн удирдлага, багийн Засаг дарга нарт энэ чиглэлээр сургалт зохион байгуулах;
3.2.3.малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний чанар, эрүүл ахуйн нөхцөлийг сайжруулж, гарал үүслийг тодорхой болгон нэмүү өртөг бүхий бүтээгдэхүүнèé үйлдвэрлэлийг бий болгох замаар малчдын орлогыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн "Мах үйлдвэрлэл”, "Сүү үйлдвэрлэл”, "Арьс, шир бэлтгэл”, "Ноос, ноолуур бэлтгэл” зэрэг хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэх;
3.2.4.бүтээгдэхүүнийг боловсруулах, борлуулах зах зээлийн тогтолцоог бүс нутгийн онцлогт нийцүүлэн бий болгож хөгжүүлэх;
3.2.5.малын гаралтай түүхий эд (арьс, шир, ноос, ноолуур, өлөн гэдэс, эвэр, туурай, яс, хялгас зэрэг)-ийг худалдан авах, түүнд чанарын анхан шатны ангилалт, боловсруулалт хийõ цех, нэгжийг малчдын оролцоо бүхий малчдын бүлэг, хоршоо, нөхөрлөлийн хэлбэрээр сум бүрò бий болгох, бүсүүдэд жижиг, дунд үйлдвэрèéã хөгжүүлэх;
3.2.6.малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний бэлтгэл, чанарын стандарт, түүнийг хэрэглэх заавар, журмыг шинэчлэн боловсруулж, мөрдүүлэх;
3.2.7.бэлчээрийн усан хангамжийг сайжруулах зорилгоор төсвийн хөрөнгөөр усны хайгуул хийх, инженерийн хийцтэй худаг гаргах, засварлахын зэрэгцээ малчдын үүсгэл, санаачилгаар худаг гаргах, засварлах, цас, борооны ус тогтоох, усан сан, нуур, цөөрөм байгуулахыг төрөөс урамшуулан дэмжих;
3.2.8.малчдын орлогыг нэмэгдүүлэх зорилгоор худаг ус гаргах, тэжээл бэлтгэх зэрэг мал аж ахуйн үйлдвэрлэлд шаардлагатай олон нийтийг хамарсан арга хэмжээг түлхүү зохион байгуулах;
3.2.9.шилжин суурьшсан малчин байсан иргэдийг хот төлөвлөлтийн бодлоготой уялдуулан нийгмийн үйлчилгээнд хамруулах, ажлын байраар хангах бодлого хэрэгжүүлэх;
3.2.10."Малчдын орон сууц”, "Монгол гэр” хөтөлбөрүүдèéã хэрэгжүүлэх;
3.2.11.малчин өрх бүрийг 2015 îí ãýõýä 100 õóâü ðàäèîòîé áîëãîõ, цахилгааны эх үүсвэртэй болгох хөтөлбөрийг үргэлжлүүлэх, малчдад цаг агаарын урьдчилан сэргийлэх мэдээ болон зах зээлийн мэдээллийг гар утсаар хүргэх нөхцөлийг бүрдүүлэх;
3.2.12.малчдыг байгалийн гамшгèéí үед өмсөхөд зориулсан дулаан, тохиромжтой хувцасаар хангах, энэ чиглэлээр дотоодын үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх;
3.2.13.бүс нутаг, аймгийн т¿вшинд хөдөө аж ахуйн машин, техник нийлүүлэх, лизинг, засвар үйлчилгээ, сэлбэгээр хангах тогтолцоо бий болгох, техник ашиглалтын сургалт, үзүүлэх сургууль зохион байгуулж байх;
3.2.14.өвс, тэжээлийн чанар, сав, баглаа боодлын стандартыг шинэчлэн тогтоож шинэ технологи нэвтрүүлэн овор багатай, чанар сайтай тэжээлийн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх;
3.2.15.тэжээлийн нөөцийн хэмжээ, хүртээмж, байршлыг оновчтой тогтоох, түүний хадгалалт, хамгаалалт, зарцуулалтын менежментийг сайжруулах, сум, багийн т¿вшинд өвс, тэжээл худалдаалах байнгын цэг, нэгдсэн сүлжээ бий болгох;
3.2.16.уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицсон тэжээлийн ургамлын улсын үрийн нөөцтэй болж нутагшсан сортын үрийг баталгаажуулж, түүнийг тариалах ажлыг өргөжүүлэх, уургийн агууламж өндөртэй тэжээлийн ургамлын тариаланг нэмэгдүүлэх;
3.2.17.малын хашаа, дулаан байрны зураг төсөл гаргаж материалын нэр төрөл, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, энэ чиглэлээр шинэ технологи нэвтрүүлэх, шинжлэх ухаан, технологийн төсөл хэрэгжүүлэх;
3.2.18.мал аж ахуйн хүнд хүчир хөдөлмөрийг хөнгөвчилж хөдөлмөр зохион байгуулалтыг сайжруулах, дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэх;
3.2.19.аймаг, сумын т¿вшинд арвин ашиг шимтэй мал, амьтан бойжуулж, борлуулах үржлийн аж ахуйг бий болгон хөгжүүлэх, тухайн орон нутгийн малын чанарыг сайжруулах арга хэмжээг дэмжих;
3.2.20.малд зайлшгүй үзүүлэх мал эмнэлэг, үржлийн ажил, үйлчилгээний нэр төрлийг шинэчлэн тогтоож, хэрэгжүүлэх нэгжийг сум бүрò ажиллуулах;
3.2.21.мал, амьтны шүлхий, мялзан өвчнөөс тайван орны жагсаалтад орж, тодорхой бүс нутгийг малын гоц халдварт болон нэн аюултай зооноз өвчнөөс эрүүлжүүлэн мал аж ахуйн бүтээгдэхүүний экспортын чөлөөт байдлыг хангах, экологийн цэвэр үндэсний íýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í бий болгож гадаад зах зээлд өрсөлдөх бодлогыг алхам алхамаар хэрэгжүүлэх.
3.3. Малчдын өөрөө өөртөө туслах, өөрөө өөрийгөө удирдах иргэний нийгмийн бүтцийг бий болгон хөгжүүлэхийг дэмжих, боловсрол, мэдлэг чадварыг дээшлүүлэх, тусгай мэргэжил эзэмшүүлэх, малчдад үзүүлэх эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг сайжруулах замаар амьдралын дадал, заншилд өөрчлөлт оруулах бодлогын чиглэлийн хүрээнд дараахь стратегийн зорилт дэвшүүлэн хэрэгжүүлнэ:
3.3.1.малчны өөрөө ººðèé㺺 удирдах анхан, дунд, дээд шатны байгууллага бий болгох, анхан шатны байгууллагыг удирдлага, менежмент, зохион байгуулалтын нэгдсэн хэлбэрт оруулàõ бүтэц бий болох боломж, нөхцөлийг бүрдүүлэх, малчдын дунд сургалт явуулж оролцооны аргаар албан ёсны зохион байгуулалтын бүтцэд шилжих үйл явцыг төрөөс дэмжин хөгжүүлэх;
3.3.2.эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэгчид болон малчид сайн дураар нэгдэн төрийн бус байгууллага, холбооны зохион байгуулалтад орох боломж, нөхцөлийг бүрдүүлэх;
3.3.3.малчäыí бүлэг, хоршоо, нөхөрлөл, холбоог бэхжүүлэх зорилгоор òýäãýýðèéã гадаад óëñ, олон улсын байгууллагаас хэрэгжүүлж буй дунд, урт хугацааны төсөл, хөтөлбөрт хамруулах;
3.3.4.малчид, малчин өрх, мал аж ахуйн үйлдвэрлэл, зах зээлийн талаархи мэдээллийн цогц сан бий болгон ажиллуулж малчдыг мэдээллээр хангах;
3.3.5.хөдөөгийн хүн амд үзүүлэх эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хүртээмжийг сайжруулах талаар тусгайлсан төсөл, хөтөлбөрийг бүс íóòãèéí онцлог байдлыг харгалзан боловсруулж хэрэгжүүлэх;
3.3.6.малчдыг эрүүл мэндийн үзлэгт тогтмол, бүрэн хамруулж, зардлыг төрөөс хариуцах арга хэмжээг хэрэгжүүлэх, сум, багийн эмнэлгийг боловсон хүчнээр хангах, мэргэжил дээшлүүлэх богино хугацааны болон зайны сургалтад хамруулах;
3.3.7.мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн сөрөг нөлөөллийг судалж, мал, амьтнаас хүнд дамжин халдварлах өвчнөөс малчид, хүн амыг хамгаалах болон осол, гэмтлээс урьдчилан сэргийлэх, эрүүлжүүлэх, ахуйн болон ундны цэвэр усаар хангах хөтөлбөр хэрэгжүүлэх;
3.3.8.малчин өрхийн эдийн засаг, бизнес, ур чадварын түвшинд нийцсэн сургалтын ялгавартай хөтөлбөр бий болгож хөгжүүлэх, сургагч багш нарыг сум бүрт бэлтгэж мэргэшүүлэх;
3.3.9.малчдад зориулсан сургалтыг орон нутагт үйлдвэрлэлийн явцад хэрэгжүүлэх байгууллага, малчны байнгын болон түр сургуулийг бий болгон бэхжүүлэх, түүгээр дамжуулан шат дараалсан сургалт (анхан шатны танин мэдэхүйн сургалтаас эхлээд технологи дамжуулах, нутагшуулах, инноваци нэвтрүүлэх зэрэг)-ûг зохион байгуулах;
3.3.10.залуу болон ирээдүйн малчдыг мэргэжлийн, түр болон албан бус сургалтаар хэтийн төлөвлөгөөтэй бэлтгэхэд төрөөс дэмжлэг үзүүлэх, малчдад зориулсан зайны сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулж хэвлэл, мэдээллийн байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлэх;
3.3.11.малчдад зориулсан сонин, сэтгүүл тогтмол гаргахыг дэмжих, мэдээлëийн хэрэгслээр мэдээлэл, тусгай хөтөлбөрийг боловсруулж хэвлэл, мэдээллийн байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлэх;
3.3.12.орлого багатай малчдыг бусад төрлийн аж ахуй эрхлэх, бие даан бизнес ýðõëýõ ур чадварыг дээшлүүлэх тусгай хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, тэдний хэрэгцээ, чадавхи, санаачилгыг дэмжихэд чиглэсэн үйл ажиллагааг үндэсний болон олон улсын төсөл, хөтөлбөрөөр дамжуулан хэрэгжүүлэх;
3.3.13.малчдын хүүхдийг сургуулийн өмнөх боловсролд хамруулах оновчтой арга механизмыг бий болгох, ерөнхий боловсрол эзэмших болон мэргэжлиéн сургалт-үйлдвэрлэлийн òºâä суралцахад нь дотуур байраар хангахад төрөөс дэмжлэг үзүүлэх.
ĺðºâ.Òºðººñ ìàë÷äûí òàëààð áàðèìòëàõ áодлогыг хэрэгжүүлэх санхүүгийн эх үүсвэр
4.1.Òºðººñ ìалчдын талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэхэд улсын төсвийн 1.0-ээс äîîøã¿é хувийг зàрöóулна.
4.2.Ìàë÷äûí ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõ, òýäíèé ìýäëýã, ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ, ýðõýëæ áóé àæ àõóé, íèéãìèéí áàòàëãààã ñàéæðóóëàõ çýðýã àðãà õýìæýýã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýä ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëò, çýýë, òóñëàìæèéã íýí òýðã¿¿íä çîðèóëíà.
4.3.Ìàë÷äàä ÷èãëýñýí ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ àæ àõóéí íýãæ, èðãýäèéí õºðºí㺠áîëîí ìàë÷äûí ººðñäèéí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëæ òýäíèé õºðºí㺠îðóóëàëò, ñàíõ¿¿æèëòèéã õºõ¿¿ëýí äýìæèíý.
Òàâ.Òºðººñ ìàë÷äûí òàëààð áàðèìòëàõ áодлогыг хэрэгжүүлэх арга зам
5.1.Ìалчдыí амьдралын т¿вшинг дээшлүүлэх эрх зүйн орчныг áîëîâñðîíãóé áîëãîíî.
5.2.Ìалчдынàìüäðàëûã ñайжруулах, малчдын аж ахуйг хөгжүүлэхэд төсºл, хөтөлбөрүүдèéã хэрэгжүүлíý.
5.3.Òºðººñ ìалчдын талаар баримтлах бодлогыг үе шат бүрээр хэрýãæ¿¿ëýõ арга хэмжээний төлөвлөгөө батлуулан ã¿éöýòãýíý.
Çóðãàà.Òºðººñ ìàë÷äûí òàëààð áàðèìòëàõ áодлогыг хэрэгжүүлэх үе шат, шалгуур үзүүлэлт
6.1. Òºðººñ ìàë÷äûí òàëààð áàðèìòëàõ áодлогыг хэрэгжүүлэх эхний үе шат /2009-2015 он /-íä äàðààõü ¿ð ä¿íä õ¿ðíý:
6.1.1.малчдын ахуй амьдрал, аж ахуйг сайжруулахтай холбогдсон эрх зүй, эдийн засаг, нийгмийн таатай орчин бүрдэнэ;
6.1.2.малчин өрх, малчдын бүлэг, фермåð, хоршоо, нөхөрлөлийн хэв шинжит аж ахуй гэсэн бизнесийн тогтвортой, үр ашигтай, өргөтгөсөн нөхөн үйлдвэрлэл явуулах, ашиг орлогоо нэмэгдүүлэх боломжтой болно;
6.1.3.малчдын өөрөө өөрийгөө удирдах болон өөрөө өөртөө туслах байгууллагын үндэсний тогтолцоо бүрэлдэн бий болж, малчдын мэдлэг, зохион байгуулалт сайжирч, ãàäààä óëñûí áîëîí îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí дэмжлэг туслалцааг үр ашигтай хүлээн авах нөхцөл бүрдэнэ;
6.1.4.мал аж ахуйг эрсдýлээс хамгаалах тогтолцоог сум, багийн т¿вшинд бий болгож, малын өвс, тэжээл худалдаалах байнгын цэг, нэгдсэн сүлжээтэй болсон байна;
6.1.5.мал аж ахуйн түүхий эд, бүтээгдэхүүний бөөний болон биржийн худалдаа явуулах тогтолцоог бий болгож, малчдын орлого нэмэгдэнэ;
6.1.6.малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүн боловсруулах жижиг, дунд үйлдвэр орон нутагт байгуулан ажиллуулж, îðîí íóòàãò ажлын байр нэмэгдэн малчдын дунд далд ажилгүйдэл арилах нөхцөл бүрдэнэ;
6.1.7.ýõíèé ¿å øàòûã õýðýãæ¿¿ëñíýýð ìàë÷äûí îðëîãûí ò¿âøèí 50 õóâèàð ºñíº;
6.1.8.ýõíèé ¿å øàòàíä ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëä ìàë÷äûí 70-ààñ äîîøã¿é õóâèéã, íèéãìèéí äààòãàëä ìàë÷äûí 50-ààñ äîîøã¿é õóâèéã õàìðóóëñàí áàéíà.
6.2.Òºðººñ ìàë÷äûí òàëààð áàðèìòëàõ áодлогыг хэрэгжүүлэх хоёрдахь үе шат /2016-2020 он/-íä äàðààõü ¿ð ä¿íä õ¿ðíý:
6.2.1.ìàë÷èä ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîí нийгмийн даатгалд 100 хувь хамрагдаж, төрөөс үзүүлэх нийгмийн халамж, үйлчилгээг хүртýõ болно;
6.2.2.малчид аж ахуй эрхлэх, хөдөлмөр, хүчээ хорших мэдлэг, дадлагаа нэмэгдүүлж, тэдний амьдралын íºõöºëä өөрчлөлт гарна;
6.2.3.õî¸ðäóãààð ¿å øàòûã õýðýãæ¿¿ëñíýýð ìàë÷äûí îðëîãûí ò¿âøèí 80 õóâèàð ºñíº.
Äîëîî. Òºðººñ ìàë÷äûí òàëààð áàðèìòëàõ áодлогын чиглэлүүдийг хэрэгжүүлэх хуваарь
7.1.Бодлогын 1 дэх чиглэлийг хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн, нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн, санхүүгийн болон хууль зүйí асуудал ýðõýëñýí төрийн захиргааны төв байгууллагууд, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн нутгийн өөрөө удирдах áàéãóóëëàãà болон Засаг даргын Тамгын газар хамтран хэрэгжүүлнэ.
7.2.Бодлогын 2 дахь чиглэлийг хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн, нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн, зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын, эрдэс баялаг, эрчим хүчний асуудал ýðõýëñýí төрийн захиргааны төв байгууллагууд, онцгой байдал болон мал эмнэлэг, үржлийн асуудал ýðõýëñýí төрийн захиргааны байгууллагууд, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн нутгийн өөрөө удирдах áàéãóóëëàãà болон Засаг даргын Тамгын газар хамтран хэрэгжүүлнэ.
7.3.Бодлогын 3 дахь чиглэлийг боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны, нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн, эрүүл мэндийн болон хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн асуудал ýðõýëñýí төрийн захиргааны төв байгууллагууд, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн нутгийн өөрөө удирдах áàéãóóëëàãà болон Засаг даргын Тамгын газар хамтран хэрэгжүүлнэ.
--o0o--
"Малчдын талаар төрөөс баримтлах бодлого”-ын эхний үе шатанд хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөний танилцуулга
2009 оны 6-р сарын 26, Баасан гариг, 05:38
Улсын Их Хурлын 2009 оны 06 дугаар сарын 04-ний өдрийн 39 дүгээр тогтоолоор "Малчдын талаар төрөөс баримтлах бодлого”-ыг батлан гаргасан. Улсын Их Хурлын дээрх тогтоолд "Малчдын талаар төрөөс баримтлах бодлого”-ын эхний үе шат /2009-2015 он/-д хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөг боловсруулж, батлан гаргахыг Засгийн газарт даалгасаны дагуу Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамны ажлын хэсгээс бодлогыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөний төслийг боловсруулж холбогдох яамдын саналыг авахаар өргөн барьж байна. Төлөвлөгөөний төсөлд Малчдын аж ахуйг сайжруулах замаар орлогыг нэмэгдүүлэх, нийгмийн бүтэц бий болгох хууль, эрх зүй болон бизнесийн орчинг боловсронгуй болгох, малчдыг хөгжүүлэх, тэдний аж ахуй, нөхцөлийг сайжруулах, шинжлэх ухаан, боловсролын чиглэлээр 2008 он хүртэл Засгийн газраас авч хэрэгжүүлэх бодлого, зохицуулалтын арга хэмжээнүүдийг хариуцан гүйцэтгэх холбогдох яамд бүрээр нь тусгав. Төлөвлөгөөний төслийг боловсруулахдаа Монгол улсыг бүсчлэн хөгжүүлэх үзэл баримтлал, Засгийн газрын дунд хугацааны зорилтуудтай нийцүүлэн Монгол Улсын Хүнс, хөдөө аж ахуйн салбарыг эрчимтэй хөгжүүлж, үйлдвэрлэлийн өсөлтийг хангах, үр ашгийг нэмэгдүүлэх, хүнсний бүтээгдэхүүний чанар, аюулгүй байдлыг дээшлүүлэх, хөдөө аж ахуйг байгалийн аливаа эрсдэлээс хамгаалах, ажлын байр нэмэгдүүлэх, хөдөөд хүмүүсийн ажиллаж, амьдрах нөхцлийг улам бүр сайжруулахад чиглэгдсэн тодорхой асуудлуудыг шийдвэрлэхэд анхаарав. "Төрөөс хүнс, хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого”-ын хүрээнд 2008 он хүртэл хэрэгжүүлэх арга хэмжээнд дэмжлэг үзүүлэхэд шаардагдах зардлыг Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийг хөгжүүлэх дунд хугацааны төсвийн төсөөлөл, гадаадын хөрөнгө оруулалт, зээлийн бодлого зэрэгтэй уялдуулан улсын төсөв болон гадаад орон, Олон улсын байгууллагын зээл, тусламжийн хөрөнгөөр тус тус санхүүжүүлэхээр тооцсон болно. Төлөвлөгөөний төсөлд тусгагдсан арга хэмжээг 2003-2004 онд хэргэжүүлэхэд төрөөс үзүүлэх дэмжлэгт нийтдээ 159,4 тэрбум төгрөг шаардлагатай байгаагийн 45,3 хувь буюу 72,2 тэрбум төгрөгийг Улсын төсвөөс, үлдэх 54,7 хувь буюу 87,2 тэрбум төгрөгийг гадаад орон, Олон Улсын байгууллагын зээл, буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр санхүүжүүлэх саналтай байна. Улсын төсвийн дунд хугацааны төсвийн төсөөлөлд Хүнс, хөдөө аж ахуйн салбарт олгох хөрөнгийг жил бүр дунджаар 13-15 тэр бум төгрөг байхаар төлөвлөсөн байдаг бөгөөд "Төрөөс хүнс, хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого”-ын эхний үе шатны төлөвлөгөөний төсөлд жилд дунджаар 13,6-16,1 тэрбум төгрөг байхаар тусгаж түүнийг 2004-2008 онуудад жил бүр аажмаар бууруулахаар тооцсон болно. Үүнээс гадна Хүнс хөдөө аж ахуйн салбарт одоогийн байдлаар гадаад орон, Олон улсын байгууллагын 85,5сая ам.долларын 15 төсөл хэрэгжиж байгаагийн 8,5 сая.долларын 10 төслийг техникийн хамтын ажиллагааны хүрээнд, 47,0 сая ам.долларын 2 төслийг буцалтгүй тусламжаар, 25,0 сая ам.долларын 3 төслийг хөнгөлөлттэй зээлийн хэлбэрээр хэрэгжүүлж байна. "Төрөөс хүнс, хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого”-ын эхний үе шат (2009-2015 он)-д хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөний төсөл, түүнийг батлах тухай Засгийн газрын тогтоолын төсөл, яамдаас ирүүлсэн саналыг тухай мэдээлэл зэргийг хүргүүлж байна.
